Boski złota blask

Z obłoku nadprzyrodzonego, boskiego blasku wyłaniają się dłonie Pana, którymi wysyła on promienie światła w kierunku siedzącej na tarasie młodej kobiety. To Maria, miała wówczas około 16 lat. W promieniach tych w kierunku Marii podąża Duch Święty, pod postacią białego gołębia. Żeby nikt nie pomyślał, że to jest zwykły gołąb, jakiś powsinoga, który przybył w odwiedziny do jaskółki (siedzi obok), ma on wokół głowy maleńką, gołębią aureolę. Aureola z łacińskiego „złoty krąg” dowodzi świętości postaci, gdyż otacza głowy bytów wyższej duchowości: aniołów, świętych i błogosławionych. Sam pomysł pochodzi od przedstawień królów indoirańskich, skąd przez Bizancjum przeniknął do chrześcijaństwa.

W tym samym momencie przed Marią, w geście szacunku pochyla się archanioł Gabriel, który informuje kobietę o jej przyszłości. Ta scena nazywana jest „Zwiastowaniem” czyli chwilą, w której Maria, za sprawą Ducha Świętego staje się brzemienna, i dowiaduje się, że będzie matką bożego syna – Jezusa. Wszystko kontroluje Bóg Ojciec, który przyjął postać  kamiennej rzeźby, i przygląda się z góry, jak Maria reaguje. Obok siedzi jaskółka – symbol nowego życia i zmartwychwstania.

A tak na marginesie: ciekawe, jaki genotyp miał Jezus? Wiemy, że w połowie po matce, a w połowie po…? A może po ojcu nie miał genów tylko jakiś boski pierwiastek, który później pozwolił mu czynić cuda: uzdrawiać, zamieniać wodę w wino i chodzić po wodzie…

Wróćmy do obrazu. Maria na przekaz zwiastowania zareagowała, jakby spadł na nią wielki ciężar. Skrzyżowała ręce w geście obronnym, i skuliła się, bo poczuła ból, jakby dostała cios prosto w splot słoneczny. Ta młodziutka dziewczyna zrozumiała, że czeka ją ogromna odpowiedzialność, że została wybrana, że klamka już zapadła. Nic nie może zrobić. Powiedzieć, że nie ma zadowolonej miny – to nic nie powiedzieć! Gdyby na jej twarzy pojawił się wyraz zaskoczenia, byłoby to zrozumiałe, ale pojawił się raczej wyraz znużenia, smutku, rezygnacji. Maria usłyszała o nałożonym na nią obowiązku, ale nie usłyszała, co w zamian. Nie dostała żadnej obietnicy, nadziei, co sprawiłoby, że jej obowiązek stałby się lżejszy. Nie należy podejrzewać ją o interesowność, ale bogowie często obsypywali swoich wybrańców darami: nieśmiertelnością, nadzwyczajnymi mocami, czy chociażby bogactwem, a Marii nie zaproponowano nic. Niczego jej nie obiecano, poza przyszłymi powinnościami. Trzeba też wiedzieć, że tak skrzyżowane ręce są oznaką skromności. Rewelacje archanioła i wrodzona skromność – może dlatego tak mało w niej radości.

Archanioł Gabriel też nie ma radosnego wyrazu twarzy, a to zastanawiające, bo wydawałoby się, że przynosi dobrą wiadomość. Jego mina jest przepraszająca, jakby chciał powiedzieć: wybacz, musiałem tu przylecieć, aby ci o tym powiedzieć, nie mam na to wpływu, jest jak jest, jeszcze raz wybacz.

Spójrzmy teraz na ich stroje. Są całe w złocie. Archanioł Gabriel ma złote skrzydła, aureolę i różową suknię, wykończoną złotymi aplikacjami. Z jego ciała bije złoty, boski blask. Maria siedzi na tle złotej tkaniny, ma złotą aureolę i suknię podobną do szaty archanioła. Nawet ich blond włosy są bliżej koloru złota niż pszenicznych łanów.

To dlatego jest potrzebna wyobraźnia: na reprodukcji kolor złota ma kolor złota, w oryginale złoto odbija światło. Ten obraz wygląda zupełnie inaczej. Błyszczy. Można na niego patrzeć pod różnymi kątami, i zawsze pełne blasku złoto odbija światło  trochę inaczej. Dlatego obraz w oryginale robi oszałamiające wrażenie, i trudno się od niego oderwać.

Żeby osiągnąć taki efekt, na wyszlifowane do gładkości podobrazie Fra Angelico naklejał złoto płatkowe. Następnie je polerował i trybował. Misterne wzory na aureolach i złotych bordiurach na sukniach, pióra w skrzydłach archanioła wymagały dużo cierpliwości. Praca ta była niezwykle żmudna, przypominała medytację. Tak też traktował ją Fra Angelico, uważał bowiem, że w ten sposób służy Panu.